Rulmanlarda Aşırı Isınma: 5 Yaygın Neden ve Çözüm Yolları

Çalışan bir makinede, bir rulmanın normalden belirgin şekilde daha sıcak olması asla göz ardı edilmemesi gereken, kritik bir alarmdır. Isı, rulmanların ve genel olarak makinelerin en büyük düşmanlarından biridir. Aşırı ısınan bir rulman, sadece bir arızanın habercisi değil, aynı zamanda arızanın kendisini hızlandıran bir faktördür. Yüksek sıcaklık, yağlayıcının kimyasal yapısını hızla bozar ve yağlama özelliğini yok eder. Çeliğin sertliğini ve taşıma kapasitesini düşürür. Termal genleşme nedeniyle rulman iç boşluğu kaybolur ve rulman kendini kilitleyerek (sarma yaparak) hem mile hem de yatağa zarar veren katastrofik bir arızaya yol açabilir. Bu nedenle, aşırı ısınmanın kaynağını doğru bir şekilde teşhis edip ortadan kaldırmak, bir bakım profesyonelinin en önemli görevlerinden biridir. Akça A.Ş., bu tür arızaları önlemenin ilk adımının kaliteli bir rulman kullanmak olduğunu bilir ve bu konuda size en güvenilir çözümleri sunar.

Neden 1: Yetersiz veya Aşırı Yağlama

Rulman ısınmasının ardındaki en yaygın suçlu, neredeyse her zaman yağlamadır. Ancak sorun sadece yağsızlık değildir.

Problem: Yetersiz yağlama, rulmanın yuvarlanma elemanları ile yuvarlanma yolları arasında doğrudan metal-metale temasa yol açar. Bu kuru sürtünme, çok kısa sürede yoğun ısı üretir. Tam tersi şekilde, bir rulmanı gereğinden fazla gresle doldurmak da (aşırı yağlama) bir o kadar tehlikelidir. Bu durumda, bilyeler veya makaralar, adeta bir hamur yoğurur gibi, ihtiyaç fazlası gresin içinde çalkalanır. Bu “çalkalanma” etkisi, akışkan sürtünmesi nedeniyle ciddi bir ısı artışına neden olur. Bu, en sık yapılan bakım hatalarından biridir.
Çözüm: Her zaman üreticinin tavsiye ettiği tipte ve miktarda rulman yağlayıcısı kullanın. Bir yataklı rulman gövdesinin genellikle 1/3 ila 1/2 oranında doldurulması yeterlidir. Yeniden yağlama yaparken, eski gresin tahliye edildiğinden emin olun ve aşırı dolumdan kaçının. Ultrasonik gresleme cihazları gibi modern aletler, doğru miktarda gres uygulandığını ses dalgalarıyla tespit ederek bu hatanın önüne geçebilir.

Neden 2: Yanlış Montaj ve Aşırı Ön Yükleme

Problem: Bir rulmanın iç bileziği, mile her zaman belirli bir “sıkılıkta” geçer. Eğer bu sıkılık, tavsiye edilen toleranslardan daha fazla ise (örneğin mil olması gerekenden daha kalın ise), iç bilezik esneyerek genişler ve rulmanın normalde sahip olması gereken radyal iç boşluğu ortadan kaldırır. Boşluğun kaybolması, rulmanın aşırı sıkışık çalışmasına, bu da yoğun sürtünme ve ısıya neden olur. Benzer şekilde, eğik bilyalı veya konik makaralı rulmanlar gibi çift olarak monte edilen rulmanların birbirine karşı aşırı sıkılması (aşırı ön yükleme), aynı etkiyi yaratır.
Çözüm: Montajdan önce mil ve yatak yuvası ölçülerini her zaman hassas bir şekilde kontrol edin ve rulman kataloğunda belirtilen toleranslara uygun olduğundan emin olun. Konik delikli rulmanları monte ederken, iç boşluğun ne kadar azaldığını sentil çakısı ile dikkatlice ölçün.

Neden 3: Aşırı Yük veya Aşırı Hız

Problem: Her rulmanın, kataloglarda belirtilen bir dinamik yük sayısı (C) ve bir limit hızı vardır. Bir rulmanı, tasarım kapasitesinin üzerinde bir yükle veya hızla çalıştırmaya zorlamak, içindeki sürtünme kuvvetlerini ve gerilimleri logaritmik olarak artırır. Bu durum, kaçınılmaz olarak aşırı ısınmaya ve malzemenin hızla yorulmasına yol açar.
Çözüm: Makinenin çalışma koşullarını (yük, hız) doğru analiz edin ve bu koşullara uygun kapasitede bir rulman seçtiğinizden emin olun. Eğer makinenin çalışma hızı veya kapasitesi sonradan artırıldıysa, mevcut rulmanın artık yetersiz kalıyor olabileceğini göz önünde bulundurun ve bir üst kapasitedeki rulmanla değiştirmeyi düşünün.

Neden 4: Hatalı Hizalama (Mil Kaçıklığı)

Problem: Bir milin iki yatağı birbirine tam olarak paralel değilse (hizasızsa), standart bilyalı veya silindirik makaralı rulmanlar, bu açısal kaçıklığı tolere edemez. Bilyeler veya makaralar, yuvarlanma yollarına doğal olmayan bir açıyla basmaya başlar. Bu durum, yükün çok küçük bir alana yoğunlaşmasına, aşırı sürtünmeye ve ısıya neden olur.
Çözüm: Montaj sırasında kaplinlerin ve yatakların hizalamasını hassas bir şekilde yapın. Mil esnemesinin veya yapısal hizasızlığın kaçınılmaz olduğu uzun millerde veya esnek şasilerde, bu durumu tolere etmek üzere tasarlanmış oynak bilyalı veya oynak makaralı rulmanları tercih edin.

Neden 5: Yetersiz Sızdırmazlık ve Kirlilik

Problem: Rulmanın içine giren toz, toprak, su veya diğer aşındırıcı partiküller, yağlayıcıyı kontamine eder. Aşındırıcı partiküller, yağlayıcıyı adeta bir zımpara macununa çevirerek sürtünmeyi artırır. Su ise hem paslanmaya yol açar hem de yağın film tabakası oluşturma kabiliyetini yok eder. Her iki durum da doğrudan ısı artışına neden olur.
Çözüm: Rulmanın çalıştığı ortama uygun sızdırmazlık çözümünü seçin. Kirli ortamlar için temaslı kauçuk keçelere (2RS) sahip rulmanları tercih edin. Daha da zorlu ortamlarda, harici keçelerle donatılmış yataklı rulman üniteleri kullanın. Mevcut keçelerin sağlam ve hasarsız olduğundan emin olun.

Sonuç: Isı Bir Semptomdur, Kök Nedeni Bulun

Aşırı ısınan bir rulman, bir hastalığın ateşi gibidir; sorunun kendisi değil, bir belirtisidir. Rulmanın üzerine vantilatör tutmak veya suyla soğutmaya çalışmak, sadece ateşi geçici olarak düşürür ama hastalığı tedavi etmez. Profesyonel bir yaklaşım, bu 5 temel nedeni sistematik olarak kontrol ederek sorunun asıl kaynağını bulmayı ve ortadan kaldırmayı gerektirir. Sağlam bir temel ise, her zaman Akça A.Ş. tarafından tedarik edilen, doğru tasarlanmış ve yüksek kaliteli malzemeden üretilmiş bir rulmanla başlar. Kaliteli bir başlangıç, bu olası nedenlerin birçoğunu daha en başından eleme gücü verir.