Yetersiz Yağlama: Rulman Arızalarının Bir Numaralı Nedeni

Rulman arızaları üzerine yapılan tüm araştırmalar ve saha çalışmaları, istisnasız bir şekilde aynı sonuca işaret eder: Erken rulman arızalarının yarısından fazlasının kök nedeni, hatalı veya yetersiz yağlamadır. Bir rulmanın yuvarlanma yolları ne kadar hassas işlenmiş, çeliği ne kadar kaliteli olursa olsun, eğer çalışması için gerekli olan o mikroskobik yağ filmi mevcut değilse, arıza bir olasılık değil, bir kesinliktir. Yağlayıcı, bir rulmanın kanıdır; onu soğutur, temizler ve en önemlisi, hareketli parçaları birbirinden ayırarak sürtünmeyi önler. Bu hayati unsur eksik olduğunda, rulman çok kısa bir süre içinde geri döndürülemez bir hasar sarmalına girer. Bu yazıda, bir rulman yağsız kaldığında içinde adım adım neler yaşandığını ve bu en yaygın ve en maliyetli arıza nedeninin nasıl kolayca önlenebileceğini inceleyeceğiz. Unutmayın, doğru yağlama kültürü, Akça A.Ş.’den tedarik ettiğiniz kaliteli bir rulmanın ömrünü korumanın en etkili yoludur.

Yağlama Filmi Koptuğunda Ne Olur? Metal-Metale Temas

Normal çalışma koşullarında, bir rulmanın bilyesi veya makarası ile yuvarlanma yolu arasında doğrudan bir temas yoktur. Bu iki yüzey, “elastohidrodinamik yağlama” (EHL) adı verilen, insan saçından onlarca kat daha ince, mikroskobik bir yağ filmi tabakası üzerinde süzülür. Bu film tabakası, yük ne kadar ağır olursa olsun, iki metal yüzeyi birbirinden ayırır. Ancak rulmandaki yağlayıcı miktarı yetersizse, gres veya yağ zamanla özelliğini kaybetmişse ya da aşırı kirlenmişse, bu koruyucu film tabakası incelir ve en sonunda kopar. İşte felaket sarmalı bu noktada başlar: Metal-metale doğrudan temas.

Aşırı Sürtünme ve Kontrolsüz Isı Üretimi

Koruyucu yağ filmi ortadan kalktığında, yuvarlanma elemanları artık yuvarlanma yolları üzerinde süzülmez; onlara doğrudan sürtünmeye başlar. Bu kuru metal sürtünmesi, çok kısa sürede muazzam bir ısı üretir. Rulman hızla ısınmaya başlar. Bu ısı, bir kısır döngü yaratır: Artan ısı, rulmanda kalan az miktardaki yağlayıcının da kimyasal yapısını daha da hızlı bir şekilde bozar ve viskozitesini düşürür. Yağlayıcı bozuldukça, yağlama kabiliyeti daha da azalır ve sürtünme daha da artar. Sürtünme arttıkça, ısı daha da yükselir. Ayrıca, bu kontrolsüz ısı, rulman bileziklerinin ve bilyelerin genleşmesine neden olur. Genleşme, rulmanın hassas iç boşluğunu ortadan kaldırır, rulmanın daha da sıkışmasına ve sürtünmenin katlanarak artmasına yol açar.

Yüzey Hasarı ve Malzeme Transferi (Aşınma)

Metal-metale temasın ve aşırı ısının bir sonraki adımı, yüzeylerde kalıcı hasarın oluşmasıdır. Yüksek basınç ve sıcaklık altında, bilye/makara yüzeyi ile yuvarlanma yolu yüzeyi arasında anlık, mikroskobik kaynaklanmalar ve hemen ardından kopmalar yaşanır. Bu süreç, bir yüzeyden kalkan malzemenin diğer yüzeye yapışmasına veya küçük, aşındırıcı partiküller olarak yağın içine karışmasına neden olur. Bu durum, yüzeylerde parlak, “cilalanmış” gibi görünen alanlar veya renk değişimi (mavileşme, kahverengileşme) gibi belirtilerle kendini gösterir. Artık rulmanın içinde, zımpara tozu gibi çalışan ve hasarı daha da hızlandıran sayısız metal parçacığı vardır.

Nihai Sonuç: Kafes Hasarı ve Rulmanın Kilitlenmesi

Hasar sarmalının son perdesinde, rulmanın en hassas parçası olan kafes devreye girer. Aşırı ısı, sürtünme ve rulman içindeki metal parçacıkları, bilyeleri veya makaraları birbirinden ayıran ve düzenli bir şekilde hareket etmelerini sağlayan kafese zarar vermeye başlar. Özellikle polyamid gibi polimer kafesler ısıya karşı daha hassasken, çelik sac kafesler de bu anormal kuvvetler altında eğilebilir, yırtılabilir veya kırılabilir. Kafes hasar gördüğü anda, yuvarlanma elemanları serbest kalır, birbirine çarpar ve bir noktada yığılarak rulmanın aniden kilitlenmesine (sarmasına) neden olur. Bu, makinenin aniden durması, milin veya yatağın kırılması gibi çok daha büyük ve tehlikeli sonuçlar doğurabilecek katastrofik bir arızadır.

Çözüm: Proaktif ve Doğru Yağlama Kültürü

Yukarıda anlatılan bu korkutucu senaryonun en iyi tarafı, tamamen önlenebilir olmasıdır. Yetersiz yağlama kaynaklı arızaları önlemek, karmaşık teknolojiler değil, basit bir bakım disiplini gerektirir: Doğru uygulamaya, doğru tipte ve kalitede rulman gresi veya yağı seçmek. Doğru miktarda yağlayıcıyı, doğru ekipmanla uygulamak (ne çok az, ne çok fazla). Makinenin çalışma koşullarına uygun, düzenli ve planlı bir yeniden yağlama programı oluşturmak ve bu programa sadık kalmak. Keçelerin durumunu düzenli olarak kontrol ederek sisteme kirletici girmesini ve yağlayıcının sızmasını önlemek. Profesyonel bir yağlama kültürü, bir tesisteki makinelerin güvenilirliğini ve ömrünü artırmanın en etkili ve en ekonomik yoludur. Bu kültür, en başından itibaren, kaliteli ve güvenilir ZKL, KINEX ve CTS rulmanları gibi sağlam bir temel üzerine kurulduğunda en başarılı sonuçları verir.