Endüstriyel bakım süreçlerinde bir rulmanı değiştirmek, sadece yeni bir rulmanı takmaktan ibaret değildir. Mevcut rulmanın sökülmesi, yani demontaj işlemi, en az montaj kadar dikkat ve uzmanlık gerektiren bir süreçtir. Yanlış aletler veya teknikler kullanılarak yapılan bir rulman demontajı, değerli makine bileşenleri olan millere ve yatak yuvalarına kalıcı hasarlar verebilir. Bu tür hasarlar, yeni takılacak rulmanın bile ömrünü kısaltır ve daha büyük maliyetlere yol açar. Ayrıca, kontrolsüz kuvvet uygulamak ciddi iş güvenliği riskleri oluşturur. Bu pratik rehberde, bir rulmanın 6 adımda nasıl güvenli ve hasarsız bir şekilde söküleceğini anlatacağız. Doğru yöntemleri benimsemek, hem ekipmanınızı korur hem de bakım süreçlerinizi daha verimli hale getirir. Akça A.Ş. olarak, sadece doğru rulmanı değil, aynı zamanda bakım süreçlerinizi iyileştirecek doğru alet ve bilgiyi de sunuyoruz.
Adım 1: Güvenlik Önlemlerini Alın ve Alanı Hazırlayın
Her türlü bakım işleminde olduğu gibi, güvenlik birinci önceliktir. İşe başlamadan önce makinenin enerjisinin kesildiğinden ve kilitlendiğinden emin olun. Koruyucu gözlük ve eldiven gibi kişisel koruyucu donanımlarınızı mutlaka kullanın. Çalışma alanını temizleyin ve söküm işlemi için gerekli tüm aletleri (çektirme, anahtarlar, ısıtıcı vb.) elinizin altında hazır bulundurun.
Adım 2: Rulmanı Yeniden Kullanıp Kullanmayacağınıza Karar Verin
Bu karar, kullanacağınız söküm yöntemini tamamen değiştirir. Eğer rulman hasarlı değilse ve tekrar kullanılacaksa, demontaj sırasında uygulanacak kuvvet asla yuvarlanma elemanları (bilyeler/makaralar) üzerinden geçmemelidir. Aksi takdirde rulmanın iç yapısı hasar görür. Eğer rulman hurdaya ayrılacaksa, söküm işlemi daha serbest olabilir ancak mil ve yatağın korunması yine de esastır.
Adım 3: Doğru Demontaj Yöntemini ve Aletini Seçin
Rulmanı kaba kuvvetle, çekiçle vurarak sökmeye çalışmak en yaygın ve en tehlikeli hatadır. Uygulamanın boyutuna ve sıkılığına göre profesyonel yöntemler seçilmelidir:
Mekanik Demontaj: En yaygın yöntemdir. Rulmana eşit ve kontrollü bir çekme kuvveti uygulamak için tasarlanmış mekanik çektirmeler (pulerler) kullanılır. Bu aletler, rulmanı mile veya yatağa zarar vermeden düzgün bir şekilde çeker.
Hidrolik Demontaj: Özellikle büyük ve çok sıkı geçmiş rulman çözümleri için kullanılır. Hidrolik çektirmeler veya hidrolik somunlar, çok daha yüksek kuvvetleri minimum eforla ve maksimum kontrolle uygulamayı sağlar.
Isıl Yöntemler: Bazı durumlarda, özellikle sökülmesi zor iç bilezikler için, özel indüksiyonlu ısıtıcılar veya alüminyum ısıtma halkaları kullanılır. Isı, bileziği genleştirerek mil üzerinden kolayca kaymasını sağlar.
Adım 4: Çektirmeyi (Puler) Doğru Şekilde Konumlandırın
Mekanik bir çektirme kullanırken, aletin kollarının sıkı geçmenin olduğu bileziği kavradığından emin olun. Yani, rulmanı bir milden söküyorsanız, çektirme kolları rulmanın iç bileziğini arkasından yakalamalıdır. Dış bileziği çekiştirmek, rulman tekrar kullanılacaksa iç yapısına zarar verir. Çektirme milinin tam olarak şaftın merkezine hizalandığından emin olun.
Adım 5: Kuvveti Yavaş ve Kontrollü Bir Şekilde Uygulayın
Çektirmeyi sıkmaya başladığınızda, kuvveti yavaş ve kademeli olarak artırın. Rulmanın mil üzerinde düzgün bir şekilde kaydığını gözlemleyin. Eğer rulman eğilmeye veya takılmaya başlarsa, durun, çektirmeyi yeniden hizalayın ve tekrar deneyin. Aceleci davranmak, hem aletin kaymasına hem de bileşenlerin hasar görmesine neden olabilir.
Adım 6: Söküm Sonrası Mili ve Yatağı İnceleyin
Rulman demontajı tamamlandıktan sonra, mili ve yatak yuvasını dikkatlice inceleyin. Paslanma, karıncalanma, çizikler veya önceki rulmandan kaynaklanan herhangi bir hasar olup olmadığını kontrol edin. Bu yüzeyler, yeni rulman monte edilmeden önce temizlenmeli ve gerekirse onarılmalıdır. Hasarlı bir yüzeye yeni bir rulman takmak, tüm çabayı boşa çıkaracaktır.
Sıkça Sorulan Sorular
Soru 1: Rulmanı çekiçle vurarak sökmek neden yanlıştır?
Cevap: Çekiçle vurmak, kontrolsüz ve dengesiz bir şok yükü oluşturur. Bu darbe, sadece rulmanın kendisine değil, aynı zamanda hassas olan mile ve yatak yuvasına da zarar vererek yüzeylerde kalıcı eziklere ve çatlaklara neden olabilir.
Soru 2: “Çektirme” (puler) nedir ve ne işe yarar?
Cevap: Çektirme veya puler, bir mile veya yatağa sıkı geçmiş olan rulman, dişli veya kasnak gibi parçaları, kontrollü ve eşit bir çekme kuvveti uygulayarak hasarsız bir şekilde sökmek için tasarlanmış profesyonel bir bakım aletidir.
Soru 3: Sıkı geçmiş bir rulman çektirmeyle sökülemiyorsa ne yapılmalı?
Cevap: Eğer mekanik bir çektirme yetersiz kalıyorsa, daha fazla zorlamak yerine bir sonraki adıma geçilmelidir. Bu, genellikle hidrolik bir çektirme kullanmayı veya sökülecek bileziğe kontrollü ısı uygulamayı içerir. Gerekirse, bir rulman uzmanından destek almak en doğrusudur.
