Rulman Ömrünü Tehdit Eden 4 Tehlikeli Çevresel Faktör
Bir rulmanın ömrünü belirleyen faktörleri düşündüğümüzde, aklımıza genellikle yük, hız ve yağlama gibi mekanik ve operasyonel koşullar gelir. Oysa bir rulmanın performansını ve ömrünü, en az bu faktörler kadar derinden etkileyen bir başka etken daha vardır: rulmanın içinde çalıştığı çevre. En kaliteli, en doğru seçilmiş ve en mükemmel şekilde monte edilmiş bir rulman bile, eğer çalıştığı ortamın zorluklarına karşı doğru bir şekilde korunmuyorsa, beklenenden çok daha erken arızalanmaya mahkumdur. Rulman ömrünü etkileyen çevresel faktörler, genellikle yavaş ama kararlı bir şekilde rulmana zarar veren sessiz düşmanlar gibidir. Bu yazıda, rulmanlarınızın ömrünü tehdit eden en yaygın 4 çevresel faktörü ve bu tehditlere karşı alabileceğiniz önlemleri inceleyeceğiz. Akça A.Ş., sadece rulmanı değil, çalıştığı ortamı da göz önünde bulundurarak size en doğru ve en dayanıklı çözümü sunar.
Düşman 1: Aşırı Sıcaklık
Tehdit: Yüksek ortam sıcaklığı, bir rulman için çok yönlü bir tehdittir. İlk olarak, rulman çeliğinin sertliğini ve dolayısıyla yük taşıma kapasitesini düşürür. İkincisi, rulmanın termal genleşmesine neden olarak iç boşluğunu tehlikeli bir şekilde azaltır ve sıkışmasına yol açabilir. Üçüncüsü ve belki de en önemlisi, yağlayıcının kimyasal yapısını bozarak (oksidasyon) viskozitesini düşürür ve yağlama özelliğini yok eder. Çözüm: Uygulamanın maruz kalacağı maksimum sıcaklık mutlaka bilinmelidir. Yüksek sıcaklık uygulamaları için, ısıl olarak stabilize edilmiş (S1, S2 kodlu), daha geniş iç boşluğa (C4, C5) sahip ve yüksek sıcaklığa dayanıklı özel greslerle yağlanmış rulmanlar seçilmelidir.
Düşman 2: Su ve Nem
Tehdit: Su ve nem, çelik için en büyük düşmanlardan biridir. Rulmanın içine sızan su, hem yuvarlanma yollarında ve bilyelerde/makaralarda doğrudan korozyona (paslanmaya) yol açar, hem de yağlayıcının içine karışarak onun koruyucu film tabakası oluşturma yeteneğini yok eder. Ayrıca, donma riski olan ortamlarda, rulman içindeki su donarak genleşir ve rulmanı çatlatabilir. Çözüm: Bu düşmana karşı en etkili savunma, sızdırmazlıktır. Uygulamanın ıslaklık seviyesine göre doğru koruma seçilmelidir. Hafif sıçramalar için temaslı kauçuk keçelere (2RS) sahip rulmanlar yeterli olabilirken, tazyikli suyun olduğu gıda sektörü gibi yerlerde paslanmaz çelik malzemeden yapılmış veya çok katmanlı harici keçelere sahip yataklı üniteler kullanılmalıdır.
Düşman 3: Aşındırıcı Toz ve Kirlilik
Tehdit: Çimento, madencilik veya tarım gibi sektörlerde bulunan aşındırıcı toz ve kir parçacıkları, bir rulman için zımpara gibidir. Rulman içine sızdıklarında, hassas ve parlak yuvarlanma yollarını hızla çizer, pürüzlendirir ve aşındırırlar. Bu “aşındırıcı aşınma” (abrasive wear), rulmanın gürültülü çalışmasına, titreşim yapmasına ve hızla bozulmasına neden olur. Çözüm: Yine en etkili çözüm, sızdırmazlıktır. Kirleticinin tipi ve boyutuna göre en uygun keçe sistemi seçilmelidir. Çok tozlu ortamlarda, rulmanın kendi keçesine ek olarak, yatak gövdesinde de labirent veya takonit gibi harici ve çok katmanlı sızdırmazlık elemanlarının kullanılması, rulman ömrünü katbekat artırır.
Düşman 4: Dış Titreşim Kaynakları
Tehdit: Bir rulman, sadece kendi çalışmasından değil, üzerine monte edildiği makineden veya hemen yanında çalışan başka bir makineden gelen dış titreşimlerden de etkilenir. Özellikle rulman duruş halindeyken maruz kaldığı titreşim, yalancı brinell adı verilen sinsi bir hasara yol açabilir. Bu mikro titreşimler, duran bilyelerin yuvarlanma yollarını aşındırarak, rulman daha hiç çalışmadan hasar görmesine neden olabilir. Çözüm: Rulmanların ve makinelerin titreşim kaynaklarından mümkün olduğunca uzağa monte edilmesi veya araya titreşim sönümleyici pedler konulması bir çözümdür. Yedekte bekletilen motor gibi ekipmanların millerinin ise, bu hasarı önlemek için periyodik olarak elle birkaç tur döndürülmesi gerekir.
Sonuç: Çevreye Göre Çözüm Üretmek
Bir rulman seçimi yaparken, sadece makinenin kendi çalışma parametrelerini (yük, hız) değil, aynı zamanda makinenin içinde bulunacağı çevrenin zorluklarını da hesaba katmak gerekir. Başarılı bir rulman uygulaması, bu çevresel faktörlere karşı doğru savunma mekanizmalarının (doğru malzeme, doğru keçe, doğru yağlayıcı, doğru iç boşluk) seçildiği bütünsel bir yaklaşımla mümkündür. Akça A.Ş. teknik ekibi, uygulamanızın çevresel zorluklarını analiz ederek, size en dayanıklı ve en uzun ömürlü rulman çözümünü sunmak için hazırdır.