ulmanlarda Fretting Korozyonu: Pas Değil, Daha Ciddi Bir Sorun
Bir makineden bakım için bir rulmanı söktünüz ve rulmanın oturduğu mil yüzeyinde veya yatak yuvasında, kırmızımsı kahverengi, pas benzeri bir kalıntı ile karşılaştınız. İlk ve en doğal tepkiniz, bunun nem veya su sızıntısı nedeniyle oluşmuş normal bir pas olduğunu düşünmek olur. Ancak bu “pas” aslında suyla hiç ilgisi olmayan, çok daha farklı ve mekanik bir sorunun belirtisi olabilir: fretting korozyonu. Bu iki sorunu birbirinden ayırt edebilmek, bir bakım profesyonelinin tecrübesini ve teknik bilgisini gösterir. Çünkü fretting korozyonu, bir kirlilik sorunundan çok, genellikle bir montaj ve uyum (geçme) sorununun habercisidir. Sadece pası temizleyip aynı şekilde montaj yapmak, sorunun kısa süre içinde çok daha şiddetli bir şekilde geri gelmesine neden olacaktır. Akça A.Ş. olarak, müşterilerimizin bu tür sinsi hasarları doğru teşhis etmelerine ve kök nedenini ortadan kaldırmalarına yardımcı olacak teknik bilgiyi sunmayı önemsiyoruz.
Fretting Korozyonu Tam Olarak Nedir?
Fretting korozyonu, birbirine sıkıca temas eden ve normalde birbirine göre hareket etmemesi gereken iki metal yüzey arasında, çok küçük genlikli, tekrarlayan mikro kaymalar veya titreşimler meydana geldiğinde oluşur. Rulman ve mil arasındaki ilişki tam olarak böyledir.
Süreç şu şekilde işler:
Rulman iç bileziği ile mil yüzeyi, yük altında veya titreşimle, gözle görülemeyecek kadar küçük bir şekilde birbirine göre kayar.
Bu mikro hareket, her iki metal yüzeyin de üzerindeki koruyucu oksit tabakasını aşındırır ve mikroskobik, “taze” metal parçacıklarını ortaya çıkarır.
Havayla temas eden bu taze ve son derece reaktif metal parçacıkları, anında oksitlenir (paslanır).
Bu süreç sürekli tekrarlandıkça, ortaya ince, kuru ve genellikle kırmızımsı kahverengi (demir oksit) veya siyah renkte, aşındırıcı bir toz yığını çıkar. Yani fretting korozyonu, suyun neden olduğu kimyasal bir reaksiyon değil, mekanik aşınma ve anlık oksidasyonun bir birleşimidir.
Temel Neden: Yetersiz Sıkı Geçme
Fretting korozyonunun neredeyse her zaman bir numaralı nedeni, rulman ile monte edildiği mil veya yatak yuvası arasında yetersiz bir “sıkı geçme” olmasıdır. Rulmanlar, dönerken üzerlerindeki yükü mile veya yatağa iletirler. Eğer rulman bileziği, oturduğu yüzeyde yeterince sıkı değilse, yükün etkisiyle bu yüzeyde “sürünmeye” veya “yuvarlanmaya” başlar. Bu hareket, yukarıda anlattığımız fretting mekanizmasını tetikler. Mil ve yatak toleransları, bu nedenle rulman montajının en kritik unsurlarından biridir. Uygulamanın gerektirdiğinden daha “gevşek” bir geçme toleransı seçmek, fretting korozyonuna doğrudan davetiye çıkarmaktır.
Diğer Tetikleyici Faktörler
Doğru geçme toleransı seçilmiş olsa bile, bazı diğer faktörler fretting korozyonu riskini artırabilir:
Aşırı Titreşim: Makinenin kendisinden kaynaklanan yüksek titreşim, doğru yapılmış bir montajda bile mikro hareketlere neden olabilir.
Milin Esnemesi (Şaft Eğilmesi): Ağır yük altında belirgin şekilde esneyen veya eğilen bir mil, rulmanın oturduğu yatak yüzeyinin de şekil değiştirmesine neden olur. Bu durum, bilezik ile mil arasında kaymalara yol açabilir.
Hasarlı veya Pürüzlü Yüzeyler: Montajdan önce mil veya yatak yuvası yüzeyi tam olarak temizlenmemişse, yüzeyde ezik, çizik veya pürüzler varsa, temas sadece birkaç yüksek noktada gerçekleşir. Bu da o noktalardaki basıncı artırır ve mikro hareketi kolaylaştırır.
Fretting Korozyonunu Önleme Yolları
Bu sorunu çözmek için, pası temizlemekten daha derine inmek gerekir:
Doğru Geçme Toleranslarını Kullanın: En etkili çözümdür. Rulman kataloğundan, uygulamanızın yüküne ve çalışma koşullarına uygun mil ve yatak toleranslarını seçin ve bu ölçülere sadık kalın.
Yüzey Kalitesini İyileştirin: Mil ve yatak yuvası yüzeylerinin pürüzsüz, temiz ve geometrik olarak (yuvarlaklık, silindiriklik) hassas olduğundan emin olun.
Montaj Yüzeyine İnce Bir Yağ Filmi Sürün: Rulmanı monte etmeden önce mile veya yuvaya çok ince bir tabaka halinde yağ sürmek, ilk teması kolaylaştırır ve metal-metale teması bir miktar azaltır. Piyasada ayrıca özel “anti-fretting pastaları” da mevcuttur.
Sistemin Rijitliğini Artırın: Mümkünse, daha rijit (daha az esneyen) bir mil kullanmak veya rulman yataklamasını birbirine yaklaştırmak gibi tasarımsal değişiklikler, milin eğilmesini azaltarak fretting riskini düşürebilir.
Sonuç: Pas Gibi Görünen Ciddi Bir Aşınma
Fretting korozyonu, bir yüzey lekesinden çok daha fazlasıdır. O, makinenizin montajı veya tasarımı ile ilgili temel bir sorunun gözle görülür bir kanıtıdır. Bu belirtiyi doğru yorumlamak ve kök nedenini (genellikle hatalı geçme toleransı) ele almak, aynı arızanın tekrarlanmasını önler, parça ömrünü uzatır ve makinenizin genel güvenilirliğini artırır. Bu profesyonel bakım yaklaşımı, Akça A.Ş.’nin sunduğu, hassas toleranslarda üretilmiş ZKL, KINEX ve CTS marka rulmanlar ile desteklendiğinde, en başarılı sonuçları verir.